Kritika dihotomnog sistema pola/roda i reprezentacija interseksualnosti u filmovima XXY i El último verano de la boyita
Slađana Branković
Apstrakt: Ovaj rad se bavi problemom reprezentacije interseksualnih nenormativnih telesnosti i identiteta u oblasti filma. To podrazumeva i preispitivanje binarnih polnih/rodnih kategorija i njihovih granica kroz fikcione filmske narative o interseksualnosti, polazeći od razumevanja pojma reprezentacije kao strategije proizvodnje značenja i analize diskurzivnih činioca koji regulišu dominantno tumačenje pojmova polnosti, rodnosti i subjekta, i najzad, njihove dekonstrukcije sa stanovišta teorija roda. Cilj ovog rada je da ispita na koji način je ponovnim promišljanjem ustanovljenih kategorija, sa stanovišta različitih filmskih teorija i teorija roda, moguće koncipirati drugačije pristupe reprezentaciji interseksualnosti i uspostaviti kritiku dihotomnog sistema pola/roda i nasilja koje produkuje, kao i šta različiti pristupi i strategije reprezentacije nenormativnih telesnosti impliciraju. U tom cilju su analizirani i interpretirani filmovi XXY (2007) i El último verano de la boyita (2009), uzimajući u obzir različite diskurzivne formacije koje, u datim kontekstima, oblikuju dominantno shvatanje polnosti/rodnosti i interseksualnosti, kao i narative dva filma. Ovi filmovi predstavljaju neka od prvih, retkih i bitnih ostvarenja koja poduzimaju drugačiji pristup problemu reprezentacije interseksualnosti, kroz čije se fikcione narative promišljaju potencijali intervencije u dominantni diskurs nenormativne telesnosti, odnosno potencijali redefinisanja i decentriranja uspostavljenih normi polnosti/rodnosti.
Feministički iranski film: kontra-film Abasa Kijarostamija i žensko gledalaštvo
Marija Antić
Apstrakt: Suštinska odlika iranskog umetničkog filma jeste njegova pregnantnost političkim sadržinom, postignuta direktnim upućivanjem na društvena i ženska pitanja. Stilski pod uticajem prepoznatljive persijske književne tradicije, novi iranski film je poznat po relativizaciji jasnih granica između dokumentarnog i igranog filma, na ovaj način istražujujući nove filmske forme i žanrove. Ovaj rad prvenstveno dovodi u pitanje diskurs vela i cenzure islamske vlade kao neočekivanog sredstva unapređenja autentičnog stila filmskih autora, posle čega nastavlja sa preispitivanjem uloge filmske estetike u smislu redefinisanja politike rodne reprezentacije i procesa gledalaštva. Ovaj članak je velikim delom omaž Abasu Kijarostamiju, svetski poznatom iranskom reditelju, nažalost nedavno preminulom. Njegov filmski stil biće ispitan sa stanovišta politike reprezentacije feminističkih filmskih teorija. Dva njegova filma biće posebno analizirana, film Deset (2002), koji je u potpunosti snimljen unutar automobila, dok žena prevozi slučajne putnike kroz ulice Teherana, i drugi, Širin (2008), film sastavljen od velikog broja snimaka žena u krupnom planu dok gledaju scene drugog filma, kao jedinstvenog načina reprezentacije ženskog gledalaštva i procesa identifi kacije sa slikama na ekranu.
Ključne reči: novi iranski film, hidžab, cenzura, Kijarostami, kontra-film, rod, reprezentacija, ženski pogled
Kristalna sećanja: druga svest, druga senzibilnost
Lamia Kosović
Apstrakt: Ovaj esej predstavlja istraživački osvrt na estetiku moći i osećanja, kao i uvid u eksperimentalnu pragmatiku postajanja u naučno-fantastičnoj grafičkoj noveli Trilogija zveri, francusko-jugoslovenskog umetnika Enkija Bilala. Rad je prvenstveno usmeren ka prevazilaženju (transgresiji) rigidnih granica logike identiteta, sa idejom osluškivanja procesa koji otvaraju nove i afirmativne poglede i uvide u produkciju subjektiviteta – uvide koji uključuju procesualne dinamike ljudskih i ne-ljudskih tela u spajanju jednih s drugima. Analizom grafičkih novela, rad se bavi umetnošću Enkija Bilala kao čistim bićem osećanja (being of sensation), dakle telom koje je performans, materijalni obuhvat, tačnije percepcijsko-svesna formacija. Time rad teži da doprinese polju estetike osećanja. U zagovaranju ne-unitarnog, mnoštvenog i kompleksnog subjekta kao što je tzv. uljez ili intruder, i u otkrivanju Bilalovog zapisa čiste pasivne, receptivne sile osećanja na estetičkom polju same kompozicije, ovaj esej polazi od prihvatanja otelovljenog i utelovljenog materijalizma, senzibilne transcendencije Lis Irigare i Delezovog transcedentalnog empirizma. Oslanjajući se na mapu Delezovog i Gatarijevog polja subjektiviteta, sa posebnim naglaskom na njihove „afektivne sile” materijalnosti, i polazeći iz perspektive savremene feminističke misli, ovaj rad se bavi pojmovima osećanja, razlike, vremena, sećanja, nasilja i drugosti, kako bi istakao da je Bilalova umetnost tzv. ekspresivna mašina koja otelovljava i utelovljava osećaj, i otvara ga prema spoljašnjosti kroz proces koji obuhvata prekid sa dogmativnom slikom misli, kako bi se otvorio prostor za afektivnu produkciju spajanja telesnog i netelesnog, afektivnu proizvodnju mnoštvenosti i asemblaža uljeza, i neprimetno postajanje-x koje dalje podstiče svest otpadnika ili uljeza, drugoga – svest koja je sada rekonstruisana kroz korporealitet, a samim tim daje i osnovu stvaranju kreativne simbioze razloga i mašte zasnovane na osećanju.
Topografija političkog – mesto u kvir teoriji i političkoj teoriji Žaka Ransijera
Jovana Timotijević
Apstrakt: Tekst predstavlja pokušaj da se kroz promišljanje kategorije mesta ilustruje moguća strategija političkog mišljenja i delovanja, koja se zasniva, sa jedne strane, na kritici identitetskih politika, a sa druge, na investiranju u kontingentnost kao uslov političkog. Kroz izlaganje nekih pretpostavki kvir teorije i političke teorije Žaka Ransijera, u ovom tekstu ću, pre svega, pokazati kako politike pripadanja identitetu, bez obzira na to da li je taj identitet manjinski ili ne, esencijalistički ili strateški motivisan, zatvaraju mišljenje u ograničene i predvidive obrasce. Ono što za Ransijera predstavlja pojam političkog korespondira sa kvir razumevanjem anti-identitetskog, anti-normativnog, anti-utemeljivačkog. Zajednička kritika (Ransijera i kvir teorije) mesta, sa jedne strane kroz kritiku želje za smeštanjem, a sa druge kroz kritiku dominantnog sistema koji se kroz distribuciju mesta održava i reprodukuje, otvara, konačno, u ovom radu i moguću perspektivu drugačijeg mišljenja i političkog delovanja koji za svoj cilj imaju upravo izmeštanje i napuštanje tog mesta identiteta, te nemogućnost utemeljenja i pozicioniranja u politički nepotentan, iako lako prepoznatljiv i priznatljiv identitet.
Ključne reči: mesto, identitet, mišljenje, kvir, političko, izmeštanje
Neznanje kao mnoštvo: feministički pristupi epistemologijama neznanja
Nađa Bobičić
Apstrakt: Tema ovog rada jeste kritičko promišljanje različitih kategorizacija pojma neznanja, sa posebnim osvrtom na feminističke kategorizacije ovog pojma. Tokom prethodne decenije razvija se oblast koju jedna grupa teoretičara naziva agnotologijom, a druga epistemologijama neznanja. Predmet istraživanja ovih teorija jeste pojam neznanja, koje je u kanonskoj epistemologiji uglavnom bilo viđeno kao negacija znanja, defektno znanje, ili ne-još znanje. Stoga je i prvi izazov sa kojim se agnotologija suočava pokušaj da neznanje defi niše i kategorizuje. U radu se pokazuje kako je neznanje autonoman pojam, da je, kao i znanje, društveno situirano i da osim uloge u održavanju represivnog sistema, može biti i sredstvo otpora.
Istraživanja položaja radnika i radnica na kruzerima: promišljanja o značaju feminističke perspektive
Lara Končar
Apstrakt: U ovom tekstu razmatraju se koncepti savremenih istraživanja industrije kruzera sa posebnim fokusom na položaj radnika i radnica, migranata i migrantkinja. S početka 21. veka, brz razvoj industrije na globalnom tržištu privukao je pažnju mnogih autora i autorki i institucija, a proučavanja ovog fenomena imaju za posledicu interesantnu fragmentiranost studija turizma i socio-ekonomskih pristupa. Studije turizma, kao značajna oblast proučavanja industrije kruzera, retko su se bavile temom radnika i radnica, migranata i migrantkinja na kruzeru; dok socio-ekonomske perspektive gotovo da nisu uključile polje turizma kao značajan element u istraživanju njihovog položaja. Nepostojanje dijaloga između ovih pristupa dovelo je do jednoznačnih predstava o „migrantskoj subjektivnosti” zaposlenih na kruzeru unutar naučnoistraživačkih diskursa; posebno na primeru položaja žena. Feministička teorija i kritika nisu deo ovih proučavanja niti danas. Kratkim pregledom dosadašnjih istraživanja, ovaj tekst mapira savremene koncepte o industriji kruzera kako u studijama turizma, tako i u socio-ekonomskim perspektivama. Dovođenjem položaja radnika i radnica u centar ispitivanja, ovaj rad ukazuje na potrebu za feminističkom perspektivom, na značaj epistemičke pozicije radnika i radnica, i postavlja kao zadatak budućim radovima o industriji kruzera interdisciplinarne pristupe u istraživanju.
Ključne reči: industrija kruzera, radnici–migranti i radnice–migrantkinje, feministička teorija, feministička kritika, studije turizma
Da li može psihoanaliza da oslobodi ženu? Reinterpretacija pozicije žene u okviru psihoanalitičke teorije subjekta
Maja Milić
Apstrakt: Centralno mesto u psihoanalitičkoj teoriji i praksi daje se subjektu, dok se ostale važne osobe iz njegovog života, a naročito majka, posmatraju i imenuju kao objekti. Upravo zbog toga, na početku rada je posebna pažnja posvećena određenju tri pojma: žena, uloga majke i funkcija majke. Ovim terminima se pristupilo iz dva ugla, upoređeno je na koji način klasična psihoanalitička teorija i intersubjektivni pristup razumeju ovu tematiku. Intersubjektivni pristup upravo nudi perspektivu da je Drugi (ili Druga) takođe subjekat, a ne puki objekat subjektovih potreba. Određujući ženu kao subjekat u teorijskom i praktičnom smislu, ostvaruje se mogućnost da se taj stav prenese na društvo. Cilj rada je isticanje važnosti rodno senzitivnog pristupa u psihoterapiji. Upravo zbog toga je ponuđeno teorijsko razmatranje na koji način možemo da reinterpretiramo poziciju žene kao one koja je u odnosu (sa nekim), a ne isključivo u socijalno konstruisanoj ulozi objekta želje.
Ključne reči: psihoanaliza, feminizam, subjekat i objekat, intersubjekivni pristup, funkcija majke, uloga majke
